Hình ảnh Làng Xuân Tùy Xã Quảng Phú

Một số hình ảnh về Phong cảnh đình làng Xuân Tùy, Bình phong đình, Bên trong đình , bàn thờ chính diện, bên trái và bên phải, Cổng chùa làng, Quan âm Chùa, Bình phong nhà thờ họ Phạm Bá, Nhà từ đường, Phong cảnh đình làng,Am co nhà thờ, Quà tặng từ Quảng Nam, Nhìn trên trong nhà thờ xuống.

Làng Bác Vọng - Quảng Phú

Sự hình thành làng Bác Vọng

Bác Vọng là một làng cổ ở Thuận Hóa, thời Trần thuộc huyện Trà Kệ, thời Lê Mạc thuộc huyện Đan Điền phủ Triệu Phong. Làng Bác Vọng phía bắc giáp làng Xuân Tùy, phía tây giáp Hạ Lang và Bao La, phía đông giáp Nam Phù, phía nam giáp sông Bồ. Thế kỷ 18 Bác Vọng phân thành đơn vị hành chính gọi là Bác Vọng Đông Tây xã. Qua thời Nguyễn làng tách thành Bác Vọng Đông giáp và Bác Vọng Tây giáp thuộc tổng Hạ Lang huyện Quảng Điền.

Làng xã ven biển miền trung qua tư liệu hán nôm làng Hà Thanh xã Vinh Thanh

1. Đặt vấn đề

Làng xã là đơn vị tụ cư, là cơ cấu kinh tế-xã hội-văn hóa nổi

bật của người Việt trong xã hội Việt Nam truyền thống. Từ cái nôi

vùng đồng bằng Bắc Bộ, người Việt đi về phương Nam đến tận đồng

bằng Nam Bộ. Trong tiến trình Nam tiến diễn ra mạnh mẽ dưới thời

quân chủ; miền Trung nói chung, Thừa Thiên Huế nói riêng, không

chỉ là nơi định cư mới mà còn là địa bàn trung chuyển để người Việt

tiếp tục đi vào Nam, khai phá đồng bằng sông Mê-kông trù phú.

Thành hoàng làng Thanh Phước là ai ?

Do chưa kiểm soát hết di sản Hán Nôm đồ sộ của làng Thanh
Phước nên chúng tôi chỉ trình bày vấn đề trong khuôn khổ những
tư liệu mà chúng tôi đã tiếp cận được, để từng bước góp phần phác
thảo nên diện mạo của vị Thành hoàng làng Thanh Phước.

Làng Thủy Phú Hương Vinh

Làng Thủy Phú gồm có hai xóm. Trước năm 1954 hai xóm
An Phú và Thủy Tú nằm dọc trong địa hạt xã Hương Đồng thuộc
tổng Vĩnh Trị huyện Hương Trà. Về sau An Phú và Thủy Tú nhập
lại thành ấp Thủy Phú.

Làng Triều Sơn Nam và Triều Sơn Đông Hương Vinh

Làng Triều Sơn Nam và Triều Sơn Đông thực ra là hai giáp
trong cùng một làng, vì cư dân ở đây có mối liên hệ về cội nguồn
lịch sử, chung một nguồn gốc dân cư, chung một quá trình hình
thành và phát triển. Vùng đất nầy có tên gọi là xã Triều Sơn, một
trong 67 xã thuộc huyện Tư Vinh có tên trong sách Ô Châu cận lục
do Dương Văn An viết năm 1553.

Làng Minh Thanh - Hương Vinh

Trước đây Minh Thanh gồm hai làng Thanh Hà và Minh
Hương, năm 1962 hai làng sáp nhập lại thành làng Minh Thanh. Bởi
vậy làng Minh Thanh gồm hai làng gốc: Thanh Hà và Minh Hương.

Làng La Khê - Hương Vinh

Dưới thời nhà Lê thế kỷ XV, xã La Khê có tên trong 67 xã thuộc
huyện Tư Vinh, nằm trong địa phận Hóa Châu và một trong 5 huyện
thuộc phủ Triệu Phong. Năm 1558, Đoan Quốc công Nguyễn Hoàng
vào trấn thủ Thuận Hóa, làng La Khê nằm trong tổng Mậu Tài huyện
Phú Vang. Từ 1818-1820, La Khê sáp nhập vào tổng Vi Dã.

Làng Địa Linh - Hương Vinh

Danh từ Địa Linh được dùng để đặt tên làng hàm ý gợi lên
cho người dân ở đây cái nhìn sâu xa về ý nghĩa của mảnh đất mà họ
đang sống. “Địa” có nghĩa là đất, “linh” nghĩa là linh thiêng, mảnh
đất thiêng mà trời đã tạo ra cho họ. Làng Địa Linh còn có tên gọi
khác là Trạc Linh.

Làng Bao Vinh - Hương Vinh

Bao Vinh được bao bọc bởi hệ thống sông Hương phía đông,
sông Đào phía đông nam, bên kia bờ sông Hương đối diện với Bao
Vinh là ốc đảo Phú Mậu, xa xa về phía hạ lưu là cồn nổi Triều Sơn
và cồn bé Minh Thanh. Những yếu tố thiên nhiên có sẵn, kết hợp với
những yếu tố do con người tạo ra làm cho Bao Vinh trở thành cảng
thương mại, buôn bán của đô thành Phú Xuân dưới thời chúa Nguyễn.
Phố cảng Bao Vinh năm 1920 (Ảnh tư liệu)
Làng Bao Vinh có từ khoảng thế kỷ XV, gồm các tộc cư trú là
Phạm, Ngô, Lê; và sau đó có các dòng họ người Việt gốc Hoa như
họ Âu, họ Vĩnh, họ Vương...

Làng Thế Lại - Hương Vinh

Thế Lại hình thành khoảng thế kỷ XV, là một xã đã có tên
trong sách Ô Châu cận lục do Dương Văn An viết năm 1553. Về
sau, theo sách Phủ Biên tạp lục của Lê Quý Đôn viết năm 1776, thì
xã Thế Lại chia thành hai làng Thế Lại Thượng và Thế Lại Hạ. Cuối
thế kỷ XVIII, làng Thế Lại Thượng có vị trí nằm trong Kinh thành
Phú Xuân. Đến năm 1805 vua Gia Long xây dựng Kinh thành, làng
Thế Lại Thượng bị trưng dụng 152 mẫu ruộng; đổi lại làng Thế
Lại Thượng được nhận 120 mẫu tại thành Hóa Châu (nay thuộc xã
Quảng Thành, huyện Quảng Điền). Thế Lại có nhiều dòng họ cư trú
như Trần Quốc, Trần Công, Ngô Phi, Ngô Kim, Lê Quang, Nguyễn
Văn, Phạm Văn, Mai Văn, Trần Đại...

Quá trình tụ cư lập làng ở Hương Vinh

I. Vài nét về tự nhiên và dân cư

Hương Vinh là một xã đồng bằng nằm về phía đông của

huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế, cách trung tâm thành phố

Huế 4 km về phía bắc,. Phía bắc Hương Vinh giáp với xã Quảng

Thành huyện Quảng Điền, ranh giới là sông Bồ; phía đông giáp với

xã Phú Mậu huyện Phú Vang, ranh giới là sông Hương; phía nam

giáp với các phường Phú Bình, Phú Thuận thành phố Huế, ranh giới

là sông Đào; phía tây giáp phường Hương Sơ thành phố Huế và xã

Hương Toàn huyện Hương Trà.

Nằm trên dải đồng bằng nhỏ hẹp, Hương Vinh có diện tích tự

nhiên chừng 721,50 ha, trong đó đất nông nghiệp 387,54 ha, đất phi

nông nghiệp 333,90 ha. Thiên nhiên ưu đãi cho Hương Vinh nguồn

nước ngọt dồi dào với hệ thống sông nước bao quanh gồm sông Đào

ở phía nam, sông Hương ở phía đông, sông Bồ ở phía bắc. Từ sông

Hương, sông Bồ, nhiều lạch nước chảy qua địa phận của xã. Nhờ

đó, Hương Vinh có những cánh đồng bằng phẳng, màu mỡ bởi sự

bồi đắp phù sa thường xuyên. Vào mùa khô, nhiều hệ thống kênh

mương dẫn nước vào các đồng ruộng, nên phần lớn ruộng đủ nước

cho một năm 2 vụ.

Do Hương Vinh nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa,

lắm nắng nhiều mưa, nên gây ảnh hưởng rất lớn đến việc sản xuất

nông nghiệp. Mùa khô, nắng nóng diễn ra từ tháng 3 đến tháng 8

trùng với gió mùa Tây-Nam, Đông-Nam. Số giờ nóng bình quân

hằng ngày là 6,5 giờ, ngày nắng nhiều nhất đạt đến 9,9 giờ. Nắng

gay gắt nhất diễn ra từ tháng 5 đến tháng 7, thỉnh thoảng có những

trận mưa dông. Nhiệt độ trong vùng bắt đầu lên cao từ tháng 4 và lên

cao nhất vào tháng 6, tháng 7. Từ giữa tháng 7 trở đi, gió Tây-Nam

thổi nóng, khô, gây không ít khó khăn cho đời sống.

Mùa mưa bắt đầu từ tháng 9 năm trước đến tháng 1 năm sau

và kéo theo gió mùa Đông-Bắc. Gió này có khi rất mạnh và thường

xuyên mang theo không khí lạnh, mưa dầm, nhất là từ tháng 12 trở

đi. Mưa nhiều nhất vào tháng 9, 10, 11. Trong ba tháng này lượng

mưa nhiều gấp đôi những tháng còn lại trong năm.

Hương Vinh nằm trong vùng khí hậu chung của khu vực Thừa

Thiên Huế, với đặc điểm chênh lệch về nhiệt độ giữa các mùa tương

đối lớn, nhiệt độ trung bình trong năm 2403; ở mùa nóng, vào thời

điểm cao nhất nhiệt độ có khi lên đến gần 400; ở mùa rét, vào thời

điểm thấp nhất, nhiệt độ xuống gần 100.

Dân số xã Hương Vinh năm 2009 là 13.093 người1, cư trú

trong 9 thôn. Dân cư ở Hương Vinh chia làm nhiều bộ phận theo

ngành nghề, gồm nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương nghiệp,

ngư nghiệp, khai thác vật liệu xây dựng và các ngành nghề khác.

Ngoài sản xuất nông nghiệp, Hương Vinh còn phát triển nhiều

ngành nghề như xóm rèn Bao Vinh; mộc mỹ nghệ, cẩn xà cừ ở Địa

Linh, La Khê; sản xuất vật liệu xây dựng, mặt hàng sản phẩm gạch

ngói truyền thống ở Triều Sơn Nam, Triều Sơn Đông, xóm lò Thủy

Phú. Đặc biệt đường giao thông ở địa bàn Hương Vinh đi lại thuận lợi,

tiếp giáp với nhiều xã lân cận và thành phố Huế, nên kinh doanh buôn

bán hoạt động mạnh ở hầu khắp toàn xã, nhất là thôn Bao Vinh có chợ

Bao Vinh từ lâu đã trở thành trung tâm buôn bán sầm uất. Vì thế, vùng

đất Hương Vinh không chỉ phát triển nông nghiệp, mà còn là một xã

có thế mạnh về sản xuất tiểu thủ công nghiệp và thương mại, dịch vụ.

Về phân bố dân cư, điểm dân cư thôn Bao Vinh và Triều Sơn

Đông tương đối lớn nhất về nhân khẩu. Các thôn có số lượng phân

bố dân cư tương đối đồng đều nhau là Thế Lại, Địa Linh, La Khê,

Triều Sơn Nam, có từ 1.200-1.700 dân. Ở các thôn như Minh Thanh,

Thủy Phú, và đặc biệt đội 12B là khu dân cư mới được thành lập

năm 1983, nên mật độ phân bố dân cư ở đây thấp hơn.

II. Về quá trình tụ cư lập làng

Thời Bắc thuộc, từ năm 179 trước Công Nguyên đến thế kỷ

thứ II, xã Hương Vinh là vùng đất thuộc quận Nhật Nam. Năm 192,

Khu Liên cùng nhân dân Chămpa nổi dậy đánh đuổi quân Trung

Quốc ra khỏi quận Nhật Nam, giành nền độc lập, từ đó quận Nhật

Nam trở thành lãnh thổ nước Lâm Ấp. Khoảng từ thế kỷ IV, Hương

Vinh nằm trong địa bàn phía bắc của vương quốc nầy mà về sau

được gọi là châu Lý.

Năm 1306, vua Chămpa là Chế Mân đem hai châu Ô và Lý

làm sính lễ cưới công chúa Huyền Trân nhà Trần. Từ đấy hai châu

Ô và Lý thuộc Đại Việt, được vua Trần đổi tên thành Thuận Châu,

Hóa Châu năm 1307. Hương Vinh từ đây thuộc vùng đất Hóa Châu.

Thời nhà Minh cai trị đầu thế kỷ XV, Hóa Châu thuộc phủ

Thuận Hóa, được chia thành 7 huyện là Lợi Bồng, Sạ Lệnh, Tư

Dung, Bồ Đài, Bồ Lãng, Sĩ Vang, Trà Kệ2. Đến thế kỷ XIV-XV, có

thêm sự hiện diện cộng đồng cư dân Việt. Đời Lê, các làng thuộc xã

Hương Vinh như Thế Lại, Triều Sơn (Đông, Nam), Địa Linh, Bao

Vinh, La Khê đã có tên trong 60 xã thuộc huyện Kim Trà và 67 xã

thuộc huyện Tư Vinh, phủ Triệu Phong, thừa tuyên Thuận Hóa..

Năm 1558, Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận Hóa, huyện

Kim Trà lại được đổi tên là Hương Trà. Năm 1802 vua Gia Long

dựng Kinh đô ở Phú Xuân, Hương Trà được chia thành 6 tổng là

Hương Cần, An Ninh, Vĩnh Trị, Phú Ốc, Long Hồ, Phú Xuân, lúc đó

Hương Vinh nằm trong tổng Vĩnh Trị. Sau năm 1945, Hương Vinh

là một xã thuộc huyện Hương Trà cho đến ngày nay.

Như vậy, trước năm 1306, người Chăm đã có mặt ở đây sinh

sống và xây dựng xóm làng. Đến thế kỷ XIV-XV, có thêm sự hiện

diện cộng đồng cư dân Việt. Tuy vậy công cuộc mở đất dựng làng có

quy mô rộng lớn phải kể từ khi Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận

Hóa từ giữa thế kỷ XVI. Cư dân vùng Thanh - Nghệ - Tĩnh và đồng

bằng Bắc Bộ đã theo chúa Nguyễn di cư vào khai phá đất đai, tạo

lập làng mới.

Những người đến lập nghiệp đã lao động hăng say, khai hoang

vỡ đất, dần dần xây dựng được vùng quê trù phú. Tại vùng đất Hương

Vinh, những tên làng ngày xưa như Thanh Hà vốn là một khu phố

Văn hóa-lịch sử Huế qua góc nhìn làng xã phụ cận...

thương cảng, là nơi giao lưu buôn bán của xứ Đàng Trong, trở thành

“điểm hẹn” cho kẻ bán người mua, thuyền buôn lớn nhỏ mọi nơi

qua cửa biển theo dòng sông Hương vào xứ Huế. Liền với Thanh

Hà là phố cổ Bao Vinh, một trong những nơi hoạt động thương mại,

thương cảng của Huế thời các chúa Nguyễn.

Quá trình di cư lập nghiệp hình thành làng xã ở Hương Vinh

diễn ra trong tiến trình lịch sử lâu dài, gắn liền với việc mở mang bờ

cõi về phương Nam của nhà nước Đại Việt. Theo các dòng họ cư trú

ở xã Hương Vinh, người Việt tụ cư lập nghiệp ở đây sớm nhất vào

ở thế kỷ XIV. Công cuộc mở đất dựng làng có quy mô rộng lớn kể

từ khi Nguyễn Hoàng vào trấn thủ đất Thuận Hóa, còn những người

đến muộn nhất là vào khoảng đầu thế kỷ XIX.

Bên cạnh đó, còn có sự di cư của người Hoa đến trú ngụ trên

vùng đất Hương Vinh vào khoảng thế kỷ XVII, và họ tự nguyện

nhập tịch Việt, được chúa Nguyễn chính thức thành lập làng Minh

Hương cho những người Hoa sinh sống và lập nghiệp.

Qua tư liệu lịch sử, gia phả, truyền thuyết và các tư liệu điền

dã thu thập được ở các làng Thế Lại Thượng, Bao Vinh, Địa Linh,

La Khê, Minh Thanh, Triều Sơn Nam, Triều Sơn Đông, Thủy Phú,

chúng ta có thể dựng lại khái quát quá trình tụ cư lập làng ở xã

Hương Vinh như sau

• Làng Thế Lại
• Làng Bao Vinh
• Làng Địa Linh
• Làng La Khê
• Làng Minh Thanh
• Làng Triều Sơn Nam và Triều Sơn Đông
• Làng Thủy Phú Hương Vinh

III. Kết luận

Giống như nhiều làng xã trong khu vực, các làng xã ở Hương

Vinh được thành lập vào khoảng thế kỷ XIV- XV cùng với quá trình

di dân mở mang bờ cõi về phương Nam của các triều đại phong kiến

Việt Nam, và kéo dài cho đến thế kỷ XIX vẫn còn có sự góp mặt của

những cư dân nhập tịch. Vì vậy, việc thành lập các làng xã ở Hương

Vinh phải được quan niệm là cả một quá trình lâu dài, với nhiều lớp

cư dân đến lập nghiệp trong những khoảng thời gian khác nhau và

nguồn gốc địa phương cũng khác nhau.

Có thể dùng bảng kê dưới đây để hình dung rõ nét hơn quá

trình hình thành các làng ở xã Hương Vinh trong lịch sử Nhìn chung, đại bộ phận cư dân Hương Vinh là những người

Việt ở các vùng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ theo chủ trương mộ dân,

tuyển lính của các triều đại phong kiến đi khai hoang lập làng ở

phía nam, và về sau có thêm sự tham gia của những người Hoa và

cả những người dân ở các khu vực lân cận nhập cư đến Hương Vinh

sinh sống, phát triển xóm làng.

Dù làng được thành lập sớm hay muộn, dù người Việt hay

gốc Hoa, thì nhân dân các làng ở xã Hương Vinh đã cùng chung

lưng đấu cật, đoàn kết yêu thương, cùng nhau lao động sản xuất xây

dựng quê hương, phát triển kinh tế, văn hóa, cùng nhau chung góp

sức người, sức của bảo vệ vững bền nền độc lập, tự do của quốc gia,

dân tộc.
(trích Văn hóa - lịch sử Huế qua góc nhìn làng xã phụ cận và quan hệ với bên ngoài)

NHẬN XÉT SƠ BỘ VỀ THÀNH HÓA CHÂU QUA ĐIỀU TRA KHẢO CỔ HỌC

1. Lời nói đầu

Thành Hóa Châu nằm ở lưu vực hạ lưu sông Hương thuộc địa  phận xã Quảng Thành, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế.
Xung quanh thành cổ này, địa hình đồng bằng chỉ cao 1~1,5m so với mặt nước biển. Lũy thành phía nam giáp sông Tiền Thành (còn gọi là sông Kim Đôi - một chi nhánh của sông Bồ) và phần cực bắc
của thành chỉ cách phá Tam Giang 2,5km. Trong tháng 3 và tháng 5-2009, chúng tôi tiến hành khảo sát trên mặt đất và thám sát 3 điểm để tìm hiểu cấu trúc của thành và lịch sử biến đổi của nó.

Sách tiếng Việt về Lịch sử Việt Nam

Liệt kê một số sách về lịch sử Việt Nam như  Đại Việt sử ký toàn thư, Khâm định Việt sử Thông giám cương mục, Đại Nam thực lục, các sách dư địa chí, sách văn học, truyện, thơ.. có liên quan đến lịch sử phát triển của nước ta, có kèm theo link để các bạn tiện đọc và download. Thông tin được lấy từ trang Wiki là chủ yếu.

Quốc sử Việt Nam

Đại Việt sử ký

Đại Việt sử ký (chữ Hán: 大越史記) là bộ quốc sử đầu tiên của nước Việt Nam do Lê Văn Hưu đời Trần soạn ra, gồm 30 quyển, chép lịch sử Việt Nam từ Triệu Vũ Đế đến Lý Chiêu Hoàng. Bộ sử nay không còn nữa (có lẽ đã bị đem về Trung Quốc vào thời thuộc Minh), nhưng Ngô Sĩ Liên thời Lê đã tham khảo để soạn ra bộ Đại Việt sử ký toàn thư, trong đó có trích một số lời bình của Lê Văn Hưu đối với các nhân vật.
Sau khi hoàn thành bộ sử năm 1272, Lê Văn Hưu đem dâng vua Trần Thánh Tông, được ban thưởng rất hậu.

Thiết kế Logo Cho trang Facebook Làng Kim Đôi

Đây là LOGO chúng tôi vừa nhận được từ anh em trong thôn nhà, add xin giới thiệu ý nghĩa của nó để các bạn hiểu rõ:

+ 2 CHẤM TRÒN GỌI LÀ "SONG NGỌC"

+ CHỮ "K" KẾT HỢP VIÊN NGỌC THỨ NHẤT VÀ HẠT LÚA.

+ CHỮ " Đ" KẾT HỢP VIÊN NGỌC THỨ HAI.

+ 2 NHÁNH LÚA TƯỢNG TRƯNG CHO NỀN NÔNG NGHIỆP QUÊ NHÀ LUÔN PHÁT TRIỂN.
+ CỔNG LÀNG KẾT HỢP CHỮ " K Đ" THÀNH LÀNG KIM ĐÔI.
+ NHỮNG ĐƯỜNG NÉT CONG PHÍA TRƯỚC CỔNG LÀNG VỪA LÀ CON ĐƯỜNG VỪA LÀ DÒNG SÔNG.

Quà tết Giáp Ngọ của người nghèo Họ Trương Tỉnh Thừa Thiên Huế

Quà tết Giáp Ngọ (Tháng 1/2014) của họ Trương. trao tặng 2 xuất quà tận nhà Kim Đôi, Quảng Thành, Quảng Điền

Cho Trương Hữu Lâm và  Trương Hữa Ngọc. nội dung như sau:

Được sự ủng hộ của các bác:

- Bác Trương Công Nam, giám đốc nhà máy nước tỉnh Thừa Thiên Huế 5.000.000đ ( năm triệu).

- Bác Trương Ánh, giám đốc nhà máy tôn Vĩnh An, Huế 3.000.000đ ( ba triệu ),

Gia đình hiếu quyến ông Trương Khã làng Kim Đôi, xã Quãng Thành, huyện Quãng Điền: 24 xuất gạo và mỳ Hảo Hảo (một xuất 10 gói).

Tìm hiểu về quê hương gốc tích làng Phú Lương

Làng Phú lương huyện Quảng điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, nơi khai canh từ thời Ngài Thuỷ Tổ PHAN Thuận Hóa. Qua 20 đời sinh sống tại Làng, hiện có 3 dòng họ cùng họ PHAN: Phan Đình, Phan Cảnh, Phan Văn và một số dòng họ khác có quan hệ sâu sắc đến dòng họ Phan: Lê, Trần, Nguyễn, Quách.
Từ thời Ngài Thuỷ Tổ, nơi đây gọi là làng Đan Lương, huyện Đan Điền , phủ Triệu Phong, xứ Thuận Hóa.

Hình ảnh Đình làng Kim Đôi đang được tu bổ

Ở làng, các dòng họ như Nguyễn, Trương, Hồ, Dương… mỗi dòng họ lại nên một ngôi nhà thờ, nằm trên trục đường chính của làng, xung quanh đình làng Kim Đôi và hằng năm lại cho tu sửa, trang hoàng để nhà thờ ngày một khang trang, đẹp đẽ, cũng là bộ mặt của cha ông, con cháu trong dòng họ. Chính vì thế mà làng Kim Đôi ngày một đẹp hơn, tinh xảo hơn không chỉ trong những đường nét khắc chạm trên những hình long, lân, quy, phụng… ở đình làng và nhà thờ mà còn cả trong nếp sống thuần nông, hướng về nguồn cội của mỗi người dân nơi đây.

"Bà đỡ" cho các cơ sở sản xuất nông thôn

Không phải là nghề gia truyền, song anh Châu Văn Bắc trú tại thôn Kim Đôi, xã Quảng Thành (Quảng Điền) đã theo nghề sản xuất bún, phở khô và mì lát gần chục năm nay. Để tiếp thêm sức mạnh, Trung tâm Khuyến công & Xúc tiến thương mại (KC &XTTM) tỉnh vừa hỗ trợ 17 triệu đồng để cơ sở đầu tư máy cán và cắt bột liên hợp nhằm mở rộng quy mô sản xuất.

Trường TH số 2 Quảng Thành: cần thực hiện nghiêm túc chủ trương quy hoạch vùng học sinh

Thực hiện quy hoạch trường lớp theo tinh thần chỉ đạo của ngành và lãnh đạo chính quyền địa phương. Trường TH số 2 Quảng Thành sẽ thu nhận học sinh của 4 thôn Thành Trung ,Kim Đôi , Quán Hòa , Thủy Điền và một số học sinh ở thôn An Thành .

Quảng Điền Đầu tư nhiều công trình giao thông và thủy lợi để giảm thiểu tình trạng chia cắt do ngập

Quảng Điền là một huyện thấp trũng, thường xuyên bị ngập lụt dài ngày trong mùa mưa lũ. Do đó, công tác đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông, thủy lợi trên địa bàn có ý nghĩa quan trọng. Thời gian qua, từ nguồn vốn của trung ương, tỉnh, Quảng Điền đường quan tâm đầu tư nhiều tuyến đường, và công trình thủy lợi quan trọng, góp phần giảm thiểu tình trạng chia cắt do ngập úng cục bộ ở nhiều nơi.

Đường Nguyễn Chí Thanh nối trung tâm huyện Quảng Điền với thành phố Huế vốn đã được đầu tư nâng cấp từ năm 2004, tuy nhiên do khó khăn về nguồn vốn nên vào năm 2009, dự án dừng đầu tư khi chưa hoàn chỉnh. Đến cuối năm 2013, sau khi trung ương cấp kinh phí đầu tư, tỉnh TT Huế đã tiếp tục khởi công dự án đầu tư mở rộng và nâng cấp đường Nguyễn Chí Thanh với tổng chiều dài 8,3 km, mở rộng mặt đường 7m, nền đường 12m, kết cấu mặt đường bằng bê tông nhựa. Công trình trên tuyến quy mô vĩnh cửu, tải trọng HL93, trên tuyến có cầu Tân Xuân Lai được xây dựng mới với chiều dài cầu 41,15m, mặt cắt ngang cầu rộng 12m. Tổng kinh phí đầu tư đợt này gần 110 tỷ đồng.

Phát động cuộc thi viết thư UPU lần thứ 44

Sáng 10/11, tại trường THCS Lê Hồng Phong, Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với Sở GD-ĐT, Đoàn TNCS HCM tỉnh Thừa Thiên-Huế tổ chức Lễ phát động cuộc thi viết thư quốc tế UPU lần thứ 44 và trao giải thưởng cuộc thi này lần thứ 43.


TS Phạm Văn Hùng- GĐ Sở GD& ĐT trao phần thưởng cho 3 học sinh đạt giải nhất cuộc thi viết thư UPU cấp tỉnh.


Cuộc thi viết thư quốc tế UPU lần thứ 43 với chủ đề “Hãy viết một bức thư diễn tả âm nhạc có thể lay động đời sống như thế nào”, tỉnh Thừa Thiên-Huế đã có gần 13 ngàn bài thi của học sinh 47 trường THCS và THPT tham gia. Kết quả, cấp tỉnh đã có 3 học sinh đạt giải nhất, 3 học sinh đạt giải nhì và 9 học sinh đạt giải ba. Trong đó em Nguyễn Phước Minh Nhật, học sinh trường THCS Chu Văn An đã đạt giải khuyến khích cuộc thi này cấp quốc gia.


Cuộc thi viết thư quốc tế UPU lần thứ 44 có chủ đề “Hãy viết một bức thư nói về thế giới bạn muốn được lớn lên trong đó”. Đây là cuộc thi do Liên minh Bưu chính viễn thông quốc tế khởi xướng từ năm 1972, nhằm góp phần phát triển khả năng viết văn và sự phong phú trong tư duy sáng tạo của các em thiếu nhi, đồng thời giúp các em hiểu thêm về vai trò của ngành Bưu chính trong cuộc sống và phát triển xã hội. Đây là năm thứ 5 cuộc thi được tổ chức tại Việt Nam.


Cuộc thi này sẽ được các trường tại Thừa Thiên-Huế tiếp tục phát động từ ngày 11- 17/11 đến tất cả các em học sinh và có nhiệm vụ hướng dẫn các em tham gia.


Theo Nguyên Thu (TRT)

Khảo sát các di tích văn hoá Chămpa trên địa bàn Quảng Điền

Chiều 10/11, Viện Khảo cổ Hà Nội, Sở VH, TT&DL phối hợp với huyện Quảng Điền tiến hành khảo sát, nghiên cứu các di tích văn hoá Chămpa tại xã Quảng Vinh và xã Quảng Phú.

Tiến hành khảo sát phế tích Cổ tháp tại xã Quảng Vinh cho thấy, Cổ tháp này tọa lạc trên một gò đất cao ở thôn Đức Trọng, xung quanh là những khu lăng mộ và còn dấu vết của nhiều viên gạch Chăm vỡ bị. Ngoài ra, qua khảo sát, còn phát hiện tại thôn Lai Trung (xã Quảng Vinh) có ngôi đền Bà Giàng. Tại ngôi đền này có một tấm bia khắc các ký tự chữ viết người Chăm xưa và một linh vật nhỏ thời nhà Nguyễn.

Khi khảo sát phế tích Tháp Đức Nhuận (thôn Đức Nhuận, xã Quảng Phú), qua lời kể của người dân, trước đây có dấu tích một ngôi tháp Chăm đổ nát cùng tượng Chăm. Năm 1969, tại khu vực này đã tìm thấy tượng bò Nandin (hiện được đặt tại thư viện Nguyễn Chí Thanh).

Như vậy, qua những dấu vết còn lại, có thể thấy di tích văn hoá Chămpa trên địa bàn huyện Quảng Điền còn rất nhiều. Vì vậy, cần những phương án bảo tồn và phát huy những giá trị di tích lịch sử này, đồng thời là cơ sở pháp lý để lập hồ sơ khoa học công nhận di tích lịch sử.

Công Cường (TTH.VN)

Bản tin đầu Ra mắt kênh thông tin Kim Đôi

Facebook Làng Kim Đôi giới thiệu sự ra mắt kênh thông tin kim đôi.
Đây là chương trình đầu tiên đánh dấu tầm vóc mới của fb làng kim đôi trên đường phát triển. mặc dù các phóng sự chưa gửi về kịp thời gian ra mắt, chúng tôi sẽ lên sóng vào chương trình sau.

Làng Kim Đôi 11/11/2014

Gồm Đua ghe, thua hoạch lúa năm 2014, Sinh hoặt của phật tử làng Kim Đôi

Xem thêm tại  chuyên mục Video Phóng sự hoặt động Văn hóa Thể thao

Sắc xuân xưa trong tranh Nguyễn Hùng

Căn nhà của thầy giáo- họa sĩ Nguyễn Hùng nằm trong con hẻm nhìn ra hồ Tịnh Tâm đã trở thành địa chỉ quen thuộc của nhiều thế hệ học sinh ở thành phố Huế yêu thích và có năng khiếu về hội họa và kiến trúc. Hơn 10 năm qua, người họa sĩ có giọng nói nhỏ nhẹ và tính khí khiêm nhường này vẫn lặng lẽ làm công việc dạy học và luyện thi cho các học sinh vào các trường Kiến trúc, Mỹ thuật và miệt mài sáng tác tranh.

Tốt nghiệp trung cấp Mỹ thuật Huế năm 1985, chàng sinh viên có quê quán ở làng Kim Đôi- xã Quảng Thành- huyện Quảng Điền Nguyễn Hùng đã chọn cho mình nghề dạy vẽ cho học sinh phổ thông ở các trường cấp 1-2 Tứ Hạ- thị xã Hương Trà đến THCS Chu Văn An- TP Huế. Vừa dạy học, thầy giáo Nguyễn Hùng vừa sáng tác tranh, vừa trau dồi kiến thức hội họa của mình; năm 1998 ông tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Huế.


Thầy giáo - họa sĩ Nguyễn Hùng

“ Dạy học là nghề còn hội họa là nghiệp...”, thầy giáo- họa sĩ Nguyễn Hùng đã nhiều lần tâm sự với bạn bè và học trò của mình như thế. Cái nghiệp hội họa đòi hỏi sự đam mê và tận tụy đã ăn sâu vào trong máu thịt của Nguyễn Hùng. Cứ có thời gian là ông vẽ, tìm được cảm hứng là ông cầm cọ và những bức tranh đã ra đời một cách lặng lẽ như chính tính cách của ông... Mười lăm năm kể từ khi xuất hiện lần đầu tiên tại cuộc triển lãm chung với nhóm bạn bè họa sĩ ở Huế, họa sĩ Nguyễn Hùng đã khẳng định được vị trí riêng của mình trong giới mỹ thuật ở Huế. Tranh của Nguyễn Hùng là motip lấy cảm xúc từ những con bài Tới mà người dân TT Huế và một số địa phương miền Trung thường dùng để giải trí trong những dịp lễ hội nhất là tromng ba ngày Tết.

Họa sĩ Nguyễn Hùng tâm sự: “ Những con bài Tới và cả những bức tranh dân gian làng Sình sống động nhiều màu sắc trong ba ngày Tết cổ truyền đã đi vào ký ức tuổi thơ của tôi từ khi tóc còn để chỏm ở làng Kim Đôi bên dòng sông Thanh Hà. Từ đó khi cầm cọ tôi đã luôn nghĩ đến những hình tượng màu sắc dân gian đặc trưng này...”. Những con bài Tới với những cái tên gần gũi với đời sống thôn dã như Thầy, Trò, Gióng, Gà, Đượng, Ầm... đã được nét cọ của Nguyễn Hùng biểu trưng hóa trong những không gian khác nhau nhưng tựu chung đó là những hình tượng của cuộc sống với bao vui buồn nhân thế và cả sự chan chứa với cuộc sống mà ông luôn mến yêu...

Họa sĩ Đăng Mậu Tựu – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật TTHuế đã nhận xét về tranh của Nguyễn Hùng: “ Tranh của họa sĩ Nguyễn Hùng luôn chứa đựng ý tứ sâu xa là mọi sự vật đều trở nên vui vẻ, trẩy hội ngoài cái lễ ra chỉ còn có việc là đi chơi, xem cảnh vật làm đầy cái sự mong muốn yên vui của cuộc đời...”


Trẩy hội

Không gian chủ thể của tranh Nguyễn Hùng là những khối mảng như những tinh thể, những giới hạn từ những sắc độ đã khuôn lại những hình ảnh mà ông muốn giải bày. Tranh của ông dù ở chất liệu tổng hợp, sơn dầu hay Acrylic... thì 3 hình tượng văn hóa dân gian luôn ẩn hiện đó là những quân bài Tới, tranh làng Sình và những chiếc Bình vôi. Những bức tranh như: Trẩy hội, Du xuân, Xiếc mèo, Dưới trăng, Đôi bạn, Thầy trò, Tĩnh vật hay Nhịp điệu sự sống, Chiều quê, Trăng vỡ... với những gam màu trầm ấm đã chứa đựng triết lý gần gũi rằng cuộc sống luôn tươi đẹp, luôn đáng yêu, từ đó những hình tượng văn hóa dân gian đã trở nên thật sống động, thật tươi mới.

Sau những giờ lên lớp, sau những “cua” luyện thi cho học trò, trên căn gác nhỏ bên hồ Tịnh Tâm, thầy giáo họa sĩ Nguyễn Hùng lại say sưa với những gam màu và những nét cọ. Những lúc thả hồn vào tranh người thầy giáo họa sĩ này đã trút hết sự âu lo khó nhọc đời thường để tìm thấy niềm an lạc từ những sắc màu tươi rói và những hình tượng văn hóa dân gian trìu mến của xứ sở này...

(nét cố đô  - Theo Phi Tân (TRT)

Video Thể thao Đua ghe Bóng đá bóng chuyền bi sắt

Bóng đá, bóng chuyền là một trong các môn thế mạnh của Làng Kim Đôi. Bóng chuyền là môn thể thao truyền thống, đã giành được nhiều giải trong Xã Quảng Thành, huyện Quảng Điền
Chúng tôi tập hợp được một số video thể thao của làng như sau, video của các bạn trong thôn upload

làng xã truyền thống với việc quản lý mặt nước vùng đầm phá Tam Giang, sông Hương

       1. Vấn đề nghiên cứu

       Khu vực đầm phá Tam Giang  -  Cầu Hai, tên gọi đầy đủ  của một phức hệ  sinh thái
đầm phá đặc biệt, rộng lớn bậc nhất Đông Nam Á, ngày trước phổ biến danh xưng phá
Tam  Giang,  phá  Hà  Trung  (QSQ  triều  Nguyễn,  2003:  1417),  với  sự  đa  dạng  của  các
giống loài động thực vật, là môi trường sinh s ống tự bao đời của các cộng đồng cư dân
trong  vùng.  Văn  minh  sông  nước gắn  liền  với  nông  nghiệp  lúa nước, do vậy,  cũng  trở
thành một nét đặc trưng trong việc tìm hiểu văn hoá Huế.

       Tuy nhiên, do sự chi phối nghiệt ngã của yếu tố nông nghiệp lúa nước, trên nền tảng
 “trọng nông”,  “dĩ nông vi bản” ngày càng được cổ suý qua các triều đại phong kiến, nên
ngư nghiệp và các phương thức kinh tế ngoài nông nghiệp đều bị coi là  “mạt nghệ ”… và
suốt  một  thời  gian  dài,  trong  các  mối  quan  hệ  xã  hội,  luôn  bị  “kẻ  Rọong”  miệt  thị  với
những danh xưng đầy tính phân biệt:  Vạn đò, k ẻ  Vạn, kẻ Nốôc, con buôn, …

       Từ năm 2003-2004, chúng tôi từng khảo sát ở  làng Phong Lai, đầu nguồn phá Tam
Giang, về sự phân biệt đến mức miệt thị trong mối quan hệ nông - ngư diễn ra rất sâu s ắc,
thậm chí hiện tượng hôn nhân giữa hai cộng đồng nông  - ngư cũng chỉ rất cá biệt. Đến
khi lúa gạo trở thành hàng hoá phổ thông, và các nguồn lợi thuỷ hải sản lên ngôi, đặc biệt
là  từ  nhu  cầu đột biến phục  vụ  du  lịch,  xuất  khẩu…  thì cán  cân quan hệ  đã  có sự  dịch
chuyển theo hướng tích cực, từ đời sống kinh tế lẫn xã hội (Trần Đình Hằng, 2006).

       Từ đó, mặt nước sông Hương và phá Tam  Giang càng được chú tâm khai thác bởi
ngư dân (trong quá trình định cư  “lên bờ ”) lẫn nông dân ( “xuống nước”), theo phương
thức đánh bắt và phát triển mạnh nuôi trồng thuỷ hải sản theo các chương trình khuyến
nông - ngư, bằng nhiều nguồn vốn vay ưu đãi, sự bổ trợ của các trang thiết bị hiện đại.

       Không chỉ  ở nông thôn, thậm chí chính từ trung tâm đô thị Huế, phế thải của quá
trình đô thị hoá, của ngành du lịch, và cả  công nghiệp, về  cơ bản đều đổ trực tiếp ra sông
Hương, làm cho vấn đề  ô nhiễm nguồn nước hoàn toàn vượt ra khỏi khả năng kiểm soát
đậm tính truyền thống của các cộng đồng làng xã, các vạn thuỷ diện.

      Điểm giống nhau từ thái độ miệt thị trước đây cho đến ưu đãi đầu tư phát triển hiện  

nay  đối  với  vùng  sông  nước  là  rất  cực  đoan,  phát  triển  thiếu  bền  vững.  Vấn  đề  căn  

nguyên  ở đây là hầu như vùng sinh thái nhân văn đặc biệt độc đáo này luôn bị đối  xử,  

xem xét dưới nhãn quan của người nông dân quen sống trên cạn mà thiếu sự tôn trọng, bỏ  

qua vốn tri thức bản địa của các cộng đồng cư dân trong việc quản lý, khai thác và phát  

triển bền vững các nguồn lợi thuỷ hải sản.  

      Trong quá trình tìm hiểu các làng xã nơi đây, bằng nhiều nguồn tư liệu (văn bản,  

điền dã dân  tộc học), chúng  tôi  nhận  thấy  trên  thực tế,  từng  tồn  tại  nhiều phương  thức  

quản lý, khai thác mặt nước chặt chẽ của các cộng đồng làng xã; giữa các cộng đồng làng  

xã, trên một không gian rộng lớn. Điều đáng nói là hệ thống tri thức bản địa này hầu như  

chưa bao giờ  chính thức được coi là  một đối tượng nghiên cứu mang tính ứng dụng, kế  

thừa trong việc quản lý, khai thác vùng thuỷ diện.  

      Mặt nước thuộc  lưu vực sông  Hương  và phá  Tam  Giang  không  “vô chủ ” như cách  

nghĩ của người nông dân trên bộ, và cũng không chắc hẳn các vạn đò trôi nổi trên mặt nước  

là hoàn toàn có quyền khai thác ở một khu vực nhất định. Bằng nhiều nguồn tư liệu có được  

ở các cộng đồng làng xã nông nghiệp lẫn ngư nghiệp, từ thượng nguồn phá Tam Giang thuộc  

hạ  lưu sông Ô Lâu cho đến vùng giữa, thuộc hạ  lưu sông Bồ và sông Hương, chúng tôi cố  

gắng phác thảo nên bức tranh  “sở hữu” vùng thuỷ  diện này cùng với những phương thức  

quản lý truyền thống; xem xét chúng trong khả năng kế thừa có chọn lọc, phát huy một cách  

hợp lý trong giai đoạn hiện nay.  

      Ở đây, chúng tôi tập trung khảo sát ở  các làng Phong Lai (xã Quảng Thái, Quảng  

Điền); Bác Vọng (Quảng Phú, Quảng Điền) và Thuỷ Tú (Hương Phong, Hương Trà).  

      2. Sông nước vùng Huế: những trường hợp cụ thể  

      Rõ ràng là với truyền thống nông nghiệp lúa nước chi phối bền chặt từ  cái nôi châu  

thổ Bắc bộ, đến miền Trung, người  Việt cũng nhanh chóng chiếm lĩnh vùng đồng bằng  

nhỏ hẹp dọc theo các lưu vực sông, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. Bằng phương  

pháp định  vị  các địa  danh  làng  xã  được hình  thành qua  các  thời  kỳ trên  bản đồ, như  ở  

Thừa  Thiên, sẽ  cho thấy được  rất  rõ điều đó.  Từ  thế  kỷ  XVI  -  XIX,  quá  trình  đó ngày  

càng được tăng cường và mở rộng, về  diện tích, dân số cũng như s ố lượng cụ thể qua các  

thời kỳ . Căn cứ sử  liệu, địa chí cổ, sẽ  làm nổi bật s ố  lượng các đơn vị  cơ sở  (làng, thôn,  

ấp, giáp): từ  170  xã, 21 thôn (năm 1553), tăng lên 234  xã, 23 thôn, 84 phường, 2 giáp, 1  

ấp (năm 1776) và 413 (cuối thế kỷ XIX) (Vô danh thị, 1961: 21 - 23;  Lê Quí Đôn, 1977:  

78  -  80; QSQ triều Nguyễn, 2003:  1415). Hầu như toàn bộ  các “làng cổ” của xứ  Thuận  

Hoá thuộc vùng đất Thừa Thiên, trong  Ô châu cận lục, đều toạ  lạc ở  các lưu vực sông  

Hương, sông Bồ và sông Ô Lâu... Tiếp tục phân tích số  lượng làng xã  mới được bổ  sung  

trong Ph ủ biên tạp l ục  (1776), sẽ thấy từ những vùng đất lý tưởng ban đầu, các làng xã  

mở rộng, trở nên  “đất chật người đông”, nên người ta lại nhanh chóng: (1) đi về phía tây,  

khai thác vùng lâm  lộc ở phía thượng nguồn, và (2) tiếp tục đi về phía đông, khai thác  

triệt để vùng chiêm trũng, cồn cát ven đầm phá, ven biển.   

      Các làng ở  lưu vực sông Bồ, sông Hương mở rộng cương vực khai thác vùng đầm  

phá, đồng bằng chua mặn, cồn cát phía đông: làng Phong Lai từ  làng gốc Vu Lai, tương  

tự  là Bác Vọng, Bao La, Cổ  Tháp..., dần hình thành nên cộng đồng mới (Phong Lai,  Lai  

Hà, Hà Lạc, Thủy Lập, Hà Đồ...).  

      Phá  Tam  Giang  thời  kỳ  đầu đối  với  cộng  đồng  cư dân  Việt  mới  đến  quả  thực  là  

hiểm địa, như ghi nhận trong hành trạng của Nội tán Nguyễn Khoa Đăng qua câu ca:  “...  

Thương  em  anh  cũng  muốn  vô/Sợ  truông  nhà  Hồ  sợ phá  Tam  Giang/Phá  Tam  Giang  

ngày rày đã cạn/Truông nhà Hồ Nội tán cấm nghiêm”. Vấn đề  ở  chỗ  là phá Tam  Giang  

 “đã cạn”, thành Hạc Hải, mới dẫn đến quá trình khai thác ruộng nước ở những vùng bãi  

bồi,  ô biền chua  mặn ven  bờ.  Năm  Minh  Mạng  2  (1821),  đổi  tên  Hạc  Hải  thành  Vụng  

biển Tam  Giang (QSQ triều Nguyễn, 1961:  68).  Ở đây, người Việt từng bước tiếp quản  

theo phương thức khai thác mặt nước, đánh bắt thủy s ản và sau cùng thành đồng ruộng.  

Chúng tôi sơ bộ phác họa quá trình chiếm hữu vùng phá Tam  Giang của các cộng đồng  

làng xã như Phong Lai, Bác  Vọng, Thủy Tú...:  Về phía thượng nguồn là làng Phong Lai  

và phường Hà Bạc. Kế đó là Bác Vọng với sự hình thành ấp Hà Đồ, Hà Lạc, gắn liền với  

công lao cứu chúa Nguyễn của nhân vật Bà Tơ. Còn ở  lưu vực sông Hương và phần còn  

lại của phá Tam Giang là  “thủy diện thế vi điền”  của làng Thủy Tú: Nhờ vào ân thưởng  

của vị khai canh Lê Búa vốn có công phò giá chúa tôi nhà Nguyễn, được quyền thu thuế  

mặt nước, như là một loại ruộng đặc biệt.  

      3. Quyền sở hữu và phương thức quản lý, khai thác mặt nước  

      3.1. Phường Trúc Đăng hà bạc và làng Tròong ở Phong Lai (Quảng Thái)  

      Làng  Hoài  Lai  (tưởng  nhớ  đến) được ghi  nhận  từ  giữa  thế  kỷ  XVI  (Vô  danh thị,  

2001:59), đổi tên thành Vu  Lai thời chúa Nguyễn (Trần Đại  Vinh, 1992: 7).  Làng được  

cấu thành  trên  cơ s ở ba giáp:  Lai  Trung,  Lai  Thượng,  Lai  Hạ  và phường  trúc đăng  Hà  

Bạc. Sau đó, Lai Thượng biệt thành Vu Lai Thượng xã, trở thành làng Lai Thành (năm  

Thiệu Trị I -  1847). Hai giáp còn lại vẫn thuộc xã Vu Lai (tổng Phù Lê, Quảng Ðiền) (Lê  

Quý Ðôn, 1977: 80; Trần Ðại  Vinh, 1992: 9). Quá trình này diễn ra chậm hơn ở Lai Hạ  

và Lai Trung.  Các vị thuỷ tổ  Thất tộc đã đến canh phá vùng Lai Hạ: hai ngài họ Văn, họ  

Phạm, Trần, Hoàng, Hồ, Lê, Nguyễn), đặc biệt canh khẩn vùng sông nước .  

      Thời  Minh Mạng, diễn  ra  quá  trình  biệt  đinh,  Lai  Hạ  thành  Phong  Lai  xã  và  Lai  

Trung vẫn là một giáp; Trúc đăng Hà Bạc, từ phư ờng đổi thành ấp , biệt đinh trở thành một  

đơn vị độc lập dưới thời Thiệu Trị, rồi thành xã Lai Hà (QSQ triều Nguyễn, 2003: 1427).  

Sau đó Lai Trung lại xin biệt điền, đến năm Khải Ðịnh II (1918) mới giải quyết xong (Trần  

Ðại Vinh, 1992: 5 - 6).   

      Ở đây, còn có một cộng đồng cư dân sông nước thứ hai là thôn Trung Làng; không  

rõ thời điểm cụ thể nhưng ít nhất, cũng được thành lập từ đầu thế kỷ XX, với nhiều bộ  

phận dân  cư  cấu  thành:  từ  ấp  Lai  Hà,  từ  Hoà  Xuân  (thuộc  Phong  Chương),  từ An  Gia,  

Kim Đôi (Quảng Điền),  Hà Trung (Phú  Vang). Khoảng thập niên 1960  -  1970, họ  mới  

bắt đầu định cư  ở khu vực gần Cựa Rào. Hiện nay, tồn tại hai giả thiết giải thích tên gọi  

Trung Làng: (1) vùng đất ở bên ngoài Troong [mương nước] của làng, theo cách nhìn của  

người nông dân và (2) là làng của những người ở tròong (tức là ghe thuyền), đọc trại và  

dần dần chuyển hoá thành Trung Làng.   

      Hai  cộng đồng ngư dân  Lai  Hà  và  Trung  Làng  là nguồn  lao  động  chính,  chuyên  

khai thác các nguồn lợi thuỷ sản (đáng chú ý là rong - phân bón cho nông dân trồng thuốc  

lá); thậm chí ngày trước, ngư dân còn trồng thuốc lá, làm  ruộng. Tuy nhiên, thực tế  lịch  

sử  cũng  ghi  nhận quá  trình bồi  lắng  nhanh  chóng vùng  đầm  phá  và  do  đất  chật  người  

đông, các cộng đồng nông dân lại nhanh chóng chiếm lĩnh vùng bưng biền, cải biến thành  

đồng ruộng. Lai Hà trong bối cảnh đó, trở thành một cộng đồng bán nông  - ngư, rồi ngư  

nghiệp chỉ còn là thứ yếu. Riêng Trung Làng, chương trình nuôi trồng thuỷ hải sản những  

năm gần đây đã góp phần quan trọng trong việc phát triển ngư nghiệp, cải thiện đáng kể  

cán cân quan hệ nông - ngư, cả trên phương diện kinh tế lẫn xã hội .  

      Quá trình đó như đều diễn ra ở các cộng đồng cư trú liền kề với vùng đầm phá, bằng  

phương thức ngư nghiệp hoặc  trồng trọt.  Một văn  bản  thời  Gia  Long  (1806)  định  cho  

phường  Hà  Bạc  làm  đơn  xin  lĩnh  thầu  thường  niên  đầm  Niễu  (Nịu)    (đầm  Sản  cho  

phường Trung Hòa), giá 1.000quan. Đến thời Tự Đức, nơi đây trở nên rất cạn, làng xã có  

đơn, được  triều đình  “chuẩn  y  đầm  Hà  Lạc  ngày  càng nông  cạn,  trong  đó  hiện  thành  

ruộng thu thuế  linh 194 mẫu, về ph ải nộp thu ế  lệ  là 703 quan, liệu giảm 203 quan, còn  

500 quan vẫn chiếu lệ trưng thu” (Nội Các triều Nguyễn, 1993: IV: 530-531, 533).   

      Từ đó, giữa các làng xã  xảy  ra tranh chấp, như giữa Phong Lai với Thế  Chí (phía  

đông),  Hòa  Xuân  (phía bắc) và  với  Hà  Lạc  (phía  nam)...,  được  phân  xử  một  cách thấu  

tình đạt lý, như trường hợp với Thế  Chí:  “Thâm dã Lai Hà tác nghệ, thiển dã Thế  Chí  

canh điền”  (nơi nào sâu thì thuộc Lai Hà làm nghề ngư, nơi nào cạn do Thế  Chí canh tác  

làm ruộng), rồi  “Phong Lai thượng, Phong Lai hạ, thượng hạ Phong Lai; Th ế Chí Đông,  

Thế  Chí Tây, đông tây Thế  Chí, thượng chí Hà Bạc, hạ chí Hà Lạc, thâm dã vi đầm Lai  

Hà, Th ế  Chí quản trị vi ngư, thiển dã vi điền Ngũ giáp đồng công khẩn tự ”  (Xem thêm  

Huỳnh Đình Kết, Văn Đình Triền, Trần Đình Tối, 2000: 268-269).  

      Về phía hạ  lưu sông Bồ, ở vùng Sịa, hòm bộ  làng Thủ Lễ  (Quảng Điền) hiện có tờ  

trình từ đầu thế kỷ XIX cho biết: chằm Nam của đầm Vịnh Sịa  “dần dần khô cạn” nên 6  

xã Phò Lê, Thủ Lễ, Tráng Lực, Thạch Bình, An Gia, Mạc Da có đơn xin trưng, chia làm  

6 phần, về sau (trong 2 năm: Ất Hợi 1815 - Đinh Sửu 1817)  “xin thọ nộp quan thu ế theo  

ruộng công loại mùa thu” với diện tích hơn 28 mẫu 7 sào. Ghi nhận từ kết quả điền dã,  

chúng tôi được biết đây chính là vùng tự điền chung của Lục tộc thuộc tổng Khuông Phò,  

như Thất tộc ở Phong Lai.  

      3.2. Hà Đồ, Hà Lạc của Bác Vọng (Quảng Phú, Quảng Lợi - Quảng Phước)  

      3.2.1. Dấu ấn nữ thần trong văn hoá Đàng Trong thời chúa Nguyễn  

      Dải đất hẹp ven bờ phá Tam  Giang từ vùng Sịa lên đến vùng cửa sông Ô Lâu là kết  

quả  canh  phá  về  sau  của  các  cộng  đồng  làng  xã  gốc  ven sông  Bồ.  Trong  tương quan  

chung với bối cảnh văn hoá Đàng Trong tiệm cận với tính chất Đông Nam Á, ở tầm vĩ  

mô, các chúa Nguyễn đã rất biện chứng trong việc kế thừa các di sản bản địa, để rồi Đàng  

Trong phát triển mạnh chủ yếu là nhờ  (1) phát triển ngoại thương (cảng thị Hội Ai điển  

hình, tái phục Đại Chiêm hải khẩu xưa), và (2) tôn trọng, tích hợp tín ngưỡng bản địa,  

như tục thờ nữ thần, vào Phật giáo để xác lập hệ tư tưởng cho vùng đất mới: Bà Trời Áo  

Đỏ  -  chùa Thiên Mụ năm 1601. Chúng tôi muốn xem  xét vai trò của nhân vật Bà Tơ  ở  

làng  Bác  Vọng  với sự  hình thành  các  cộng  đồng  Hà  Đồ,  Hà  Lạc  ven phá  Tam  Giang  

trong bối cảnh đó. Nguyên tắc thiêng hoá đã được chúa Nguyễn Hoàng vận dụng triệt để  

nhằm nhấn mạnh tính  “hợp lòng ng ười, hợp ý tr ời”  của chính thể mới, từ nhiều cấp độ :  

từ LÀNG XÃ qua hình ảnh cô thôn nữ  - Bà Tơ ở  làng Bác Vọng Đông (và cả Bà Tơ thứ  

hai  ở  làng An Mô, Ái Tử, Quảng Trị); cho đến VÙNG  MIỀN  (Cô  Gái Áo Xanh ở Ái Tử  

- nhu cầu nhân tâm cho quân tình buổi đầu) và sau cùng là  QUỐC  GIA  LÃNH  THỔ  

(Bà Trời Áo Đỏ  ở Hà Khê với câu sấm truyền có vị  chân chúa đến dựng nghiệp và sự ra  

đời của chùa Thiên Mụ - nhu cầu nhân tâm cho dân tình)v.v...   

  

                                        BÀ TƠ TRONG DIỄN TRÌNH DẤU ẤN CÁC NỮ THẦN   

                                TRONG QUÁ TRÌNH DỜI DỰNG THỦ PHỦ XỨ ĐÀNG TRONG  

           

           

                                                                                    - Ái Tử                          QUA QUA  

           

                                                                                                                    PHU NHÂN  

                                                                                      

                                                                                                                  

                                                                                    - Trà Bát   

                                                                                                                  

                                                                                      

           

                                                                                                                  

                                                                                                                       BÀ TƠ  

                                                                                    - Dinh Cát  

                                                                                                                       AN MÔ   

                                                                                      

           

                                                                                                                  

                                                                                    - Phước Yên   

                                                                                                                  

                                                        Hoành Sơn  

                                                                                      

                                                                                                                  

           

                                                                                      

                                                                                    - Bác Vọng                        BÀ TƠ   

           

                                                                                                                    BÁC VỌNG  

                                                                                      

           

                                                                                    - Kim Long                    

           

                                                                                                                  

                                                                                      

                                                                                                                  

           

                                                                                    - Phú Xuân  

                                                                                                                  

                                                                                                                      BÀ TRỜI  

                                    Hải Vân                                                                            ÁO Đ Ỏ  

  

  

  

  

  

  

  

  

          3.2.2. Trường hợp Bà Tơ  ở làng Bác Vọng  

          Làng Bác Vọng được thành lập khá s ớm, từ thế kỷ XVI, thuộc huyện Đan Điền (Vô  

danh thị, 1961: 40); thế kỷ XVIII, trở thành Bác Vọng Đông Tây xã (Lê Quý Đôn, 1977:  

80); đến thời Nguyễn, tách thành Bác Vọng Đông giáp, Bác Vọng Tây giáp (QSQ triều  

Nguy ễn, 2003: 1427), nay thuộc xã Quảng Phú, Quảng Điền.   

          Cấu trúc làng Bác Vọng bao gồm “ĐÔNG,  TÂY, ĐỒ, LẠC” -  4 bộ phận hữu cơ:  

hai giáp Bác Vọng Đông, Bác Vọng Tây, cùng hai  ấp Hà Đồ, Hà Lạc (Hà  - yếu tố  sông  

nước). Di tích đặc biệt quan trọng  ở đây là  miếu Bà Tơ  - thờ nhân vật có công phò giá  

chúa Tiên trên phá Tam  Giang, nhờ đó mà về  sau, nhà chúa ban thưởng cho gia đình Bà  

và cả  làng Bác Vọng được quyền khai thác một phần mặt nước phá Tam Giang, về  sau  

hình thành các ấp Hà Đồ, Hà Lạc. Ở Hà  Đồ hiện nay vẫn còn một ngôi miếu thờ Bà và  

dân  làng  cúng  tế  thường niên  (Minh  niên,  11  -  12/giêng và húy nhật,  18/5ÂL),  làng  tổ  

chức lễ hội cầu ngư và đua trãi, ở cả trên sông Bồ lẫn ngoài phá Tam Giang :  

      Giai thoại dân gian ghi nhận rằng trong một trận thủy chiến trên phá Tam Giang, bị  

giặc truy sát,  “chúa/vua tôi nhà Nguyễn”  (?!)... phải một phen bôn tẩu. Quân lính ra sức  

chèo chống, nhưng quai chèo bị đứt. Tình thế vô cùng khẩn cấp và chiếc thuyền của gia  

đình Bà, người họ  Trần của làng Bác Vọng lúc đó đang làm nghề trên mặt nước, đã kịp  

thời dâng lên  “mớ  tơ”, hay  “sọt tơ sống”, hay  “tay lưới”... , cho thuyền kịp bện lại quai  

chèo, nhờ đó thoát hiểm.  Về  sau, làng Bác Vọng đã được ban cấp quyền được khai thác  

(đánh bắt, thu  thuế đánh  bắt,  đi  lại)  trên  một  khu  vực  rộng  lớn  của  vùng  gần  về phía  

thượng nguồn phá Tam Giang (QSQ triều Nguyễn, 1997: I: 83 -  84); (QSQ triều Nguyễn,  

1997: III: 282).  

      3.3. Thuỷ  diện thế vi điền của làng Thuỷ  Tú (Hương Phong, Hương Trà)  

      Trường hợp Thuỷ  Tú không phải là một làng ngư, đã định cư từ rất s ớm, nhưng chỉ  

có thổ  cư, và đặc biệt là được quyền khai thác một vùng rộng lớn mặt nước sông Hương  

và phá Tam Giang, nhờ vào một đặc ân, cũng rất đặc biệt. Đó là một ngôi làng nhỏ ở ngã  

ba Sình, đối diện làng Sình qua sông Hương, với làng Thanh Phước qua một nhánh của  

sông Bồ. Ngôi làng được ra đời khi Huế là thủ phủ , kinh đô, nhưng lại rất đặc thù: không  

có ruộng đất nông nghiệp và cũng không có nghề nghiệp cụ thể nào. Ngài Khai canh Lê  

Đại lang (húy Văn Búa) là một vị tướng có công phò giá các chúa Nguyễn. Khi luận công  

khen thưởng, ông có nguyện vọng được làm khai canh một làng cạnh dinh phủ Phú Xuân.  

Đương thời, do hết đất canh phá nên triều đình cắt một dải đất hẹp cuối làng Triều Sơn  

làm thổ  cư và ban cấp cho làng được quyền thu thuế đánh bắt thủy s ản vùng mặt nước  

sông Hương và phá Tam  Giang, mà trong các văn bản xưa hiện lưu giữ tại làng cho biết,  

là:  “Từ sơn đầu chí hải khẩu, thượng Bình Trị hạ chí Can Lô, thủy di ện thế vi điền”.   

      Trước đây, làng quản lý nhiều s ở sáo và nghề hớn, các  “khẩu để ”  cùng nhiều điểm  

 “lặt vặt” khác, tổ  chức đấu giá hằng năm. Đội tuần đinh tổ  chức theo phiên, định lệ thu  

thuế mỗi năm hai kỳ . Lợi tức, trừ  các khoản chi phí hành chính, được chia theo đầu suất  

đinh (trai từ  18 tuổi, về sau người già và phụ nữ được tính nửa suất đinh). Do có nguồn  

thu nhập lớn như vậy, nên cư dân không có nghề nghiệp nào khác, và gần như chỉ  quen  

nghề  “đánh bạc”. Thậm chí đến những năm 1980, dân làng mới dần quen với việc làm  

ruộng, học nghề hay buôn bán. Ngày trước, người ta  “đánh bạc”  quanh năm, đặc biệt là  

trong  ngày  hội  làng  mồng  9-10/Chạp.  Dân  làng  tập  trung  vui  chơi,  còn  xung  quanh  là  

hàng quán  “phục vụ ” trên bến, dưới thuyền bởi người dân các làng cận cư.  

      Hiện nay,  ở  làng Thuỷ  Tú vẫn còn lưu giữ một s ố văn bản quan trọng, có thể  làm  

sáng tỏ nhiều vấn đề  lịch sử  - văn hoá của một ngôi làng  “thuỷ  diện thế vi điền” có một  

không hai. Bản văn tế cho biết khá tường tận về các vị khai canh của làng .  

      Tìm hiểu bản  Châu bộ  Gia Long  (29/8/Gia Long thứ  12), có thể thấy được công lao  

đặc biệt đó của các bậc tiền nhân:  “...do Tiên nhân tổ ph ụ đời trước của làng chúng tôi có  

công lao giúp rập phò vua vào khai qu ốc tại xứ  Thuận Hoá. Sau công cuộc khai quốc,  

làng chúng tôi được ban cấp cho quy ền được lấy mặt nước thế ruộng (thuỷ  diện thế vi  

điền), ranh giới như sau: Phía trên từ làng Bình Trị, phía dưới đến xứ Can Lô; phía đông  

g ần biển, phía tây gần núi; phía nam giáp ruộng làng Thanh Lam, phía b ắc giáp xứ đất  

Cồn Nôm...”.  

      Theo đó, trong giới hạn mặt nước được khoanh vùng, hằng năm, làng cho thuê đóng  

các sở sáo, nghề  hớn  (còn lại là tiểu nghệ)  (?)v.v... Nguồn thu nạp quốc thuế 449 quan,  

còn lại  “làng chúng tôi hội đồng quân cấp lương đi ền khẩu phần cho toàn dân và chi tiêu  

việc công của làng”. Do vậy mà toàn bộ đời sống kinh tế  “truyền thống”  của làng đều  

 “nhờ  mặt nước ấy  mà  sinh  sống,  vì ngoài  mặt  nước  ấy, dân  làng  chúng  tôi không  có  

ruộng đất gì cả và cũng hưởng thụ mặt nước trên này như nguyên tắc ruộng đất có trưng  

khẩn của các làng khác”.  

      Vào thời  Gia  Long, hạng nhất trong  “thuỷ  diện thế vi điền”  ở đây bao gồm các s ở  

sáo, các nghề hớn và xứ nước Vịnh Xưởng, tổng cộng là 33 s ở, nộp quan thuế 449 quan.  

Các sở  “ngư nghệ ” ở đây cũng được phân định theo từng cấp độ chi tiết, có định vị rõ ràng  

 “tứ  cận” như thể thức địa bộ. Ví dụ trong 33 s ở, phân bổ : 20 sở sáo chánh, thuế 404 quan  

(4 sở hạng Nhất, 10 s ở hạng Nhì, 6 s ở hạng Ba); 12 s ở nghề hớn, thuế 40 quan (2 sở hạng  

Nh ất, 4 sở hạng Nhì, 6 s ở hạng Ba); xứ Vịnh Xưởng, 5 quan; cùng 68 s ở phụ .  

      Chính  vì sự  phân  định  ranh giới  thượng  -  hạ,  đông  -  tây  chưa được chặt  chẽ nên  

trong quá trình quản lý, khai thác mặt nước, tất yếu nảy sinh nhiều vấn đề, nhất là trong  

quan  hệ  với  các  làng  xã  cận  cư.  Bản  Châu  bộ  thời  Minh  Mạng  của  làng  Thuỷ  Tú  

(15/5/Minh Mạng thứ  15 -  1834), cho thấy được sự điều chỉnh, bổ  sung cần thiết, cả về  

những điều khoản nội dung cũng như địa bàn cụ thể.  

      Châu bộ Gia Long là bản  “địa bộ ” đặc biệt quan trọng, khẳng định và là cơ s ở pháp lý  

cho quyền quản lý, khai thác trên một diện tích mặt nước rộng lớn của làng Thuỷ Tú. Từ sự  

kiện tụng của các làng xã khác, tháng 3/Minh Mạng thứ  11 (1830), các làng xã Thanh Lam  

và An Truyền đồng loạt phát đơn tranh kiện với Thuỷ Tú về vấn đề cương vực. Sự việc kéo  

dài, khó có thể được giải quyết thấu đáo, mặc dù chính quyền nhiều lần can thiệp. Trong quá  

trình đó, một kết quả nghị sự xem ra đã làm hài lòng cả các bên liên quan được đưa ra, làm  

cơ sở  cho việc xác định một cương vực mới phù hợp với quyền  lợi của các cộng đồng làng  

xã. Sâu xa là bởi Châu bộ  Gia Long  “chỉ nói suông địa phận làng ấy làng nước thế ruộng,  

phía trên t ừ làng Bình Trị, phía dưới đến xứ Can Lô, phía đông gần biển, phía bắc giáp xứ  

Cồn Nôm” và cũng không hề có  “các làng đối diện, tiếp giáp làm gi ấy hi ệp phù nh ận giới”.  

Do vậy, một đường biên mới được xác lập, lần nữa giới hạn quyền chiếm hữu, quản lý và  

khai thác mặt nước của làng Thuỷ  Tú trong tương quan với các cộng đồng làng xã cận cư:  

 “Mặt nước phía trên từ bờ đất làng Triều Thuỷ  thẳng đến xứ Tang Huy của làng An Truyền,  

thông vào xứ Mui Hang của làng Xuân  Ổ, về phía nam là ph ần đầm của hai làng Thanh  

Lam và An Truyền; về phía b ắc là địa phận nước của làng Thuỷ  Tú. Việc xét xử này đã hợp  

và lập mốc giới để ngày sau khỏi tranh tụng nhau n ữa”.  

      Từ đó, làng Thuỷ  Tú mới được xem  xét, tiến hành tu chỉnh lại  Châu bộ để  “chánh  

ngạch tịch địa phận rõ ràng”, với những nội dung chính như sau:  

      1. Địa phận nước của làng Thuỷ  Tú:  

      - Phía trên:  giáp bờ đất xứ ruộng công Thuận Tài của làng Bình Trị, tổng Kế Mỹ ,  

huyện Hương Trà và bờ đất bến đò ngang, và lấy bờ sông làm giới hạn.  

      Giáp với bờ đất xứ ruộng công Địa Ban xứ  Cồn Hô của hai làng Vân Quật Thượng,  

Hạ giáp, lấy bờ đất bến đò ngang và bờ sông làm giới hạn.  

      Giáp với 2 sở nghề hớn, nghề sáo Chàng Hàng của ấp Thuỷ Điền Thượng (Phước An,  

Quảng Điền) và đối ngang qua hai bên tả hữu là bến đò ngang của làng Bình Trị và làng Vân  

Quật, đã có tờ đối nhận hiệp phù nhận giới hạn.  

      - Phía  dưới:  giáp với bờ đất xứ  Can  Lô, Ba  Lôi của ấp Hà Úc (Diên Trường, Phú  

Vang, lấy bờ đất và bờ sông làm giới hạn.  

      Giáp với bờ đất tư điền Hà Đá của ấp Trừng Hà (Mậu Tài, Phú Vang), lấy bờ đất và  

bờ sông làm giới hạn.  

      Giáp với mặt nước làng Hà Trung (Diên Trường, Phú Vang), đối diện tả hữu là bờ  

đất Can Lô của ấp Hà Úc, bờ đất xứ Hà Đá của ấp Trừng Hà làm giới hạn.  

      - Phía đông: giáp cửa biển Thuận An.  

      - Phía tây:  giáp chân núi, thuộc hai ấp Dương Lăng Thượng, Hạ, tổng Kim  Long,  

huyện Hương Trà, lấy chân núi và bờ sông làm mốc giới.  

      Giáp  chân  núi,  thuộc  ấp  Thạch  Hàn  (Kim  Long,  Hương  Trà),  lấy  chân núi  và  bờ  

sông làm giới hạn.  

      -  Phía  nam:  giáp  mặt  nước đầm  Thanh  Lam  (Dã  Lê,  Phú  Vang).  Lấy  bờ  đất  xứ  

Tăng Huy của làng An Truyền thông vào bờ đất xứ Mũi Hàn làng Xuân Ổ lập mốc giới.  

      Giáp với mặt nước đầm làng An Truyền (Vĩ Dã, Hương Trà). Lấy bờ đất xứ Sải Bần  

thẳng đến bờ đất xứ Tân Huy lập mốc giới.  

      Giáp  với  hai  xứ  ruộng  tư  điền  là  Cồn  Trâu,  Cồn  Dài  thuộc  địa  phận  làng  Triều  

Thuỷ , tổng Vĩ Dã, huyện Hương Trà, trồng mốc làm giới hạn.  

      Giáp với bờ đất xứ  ruộng Cồn Điền tên là Mũi Hàn của làng Xuân Ổ  (Kim  Long,  

Hương Trà), lấy bờ đất và bờ sông làm giới hạn.  

      - Phía bắc: giáp với những xứ tên là Ong Vẽ, Oan Ương, Cồn Mồ, Làng Phan thuộc  

điạ phận làng Thai Dương Thượng, tổng Kế Mỹ , huyện Hương Trà, lấy bờ sông làm giới  

hạn.  

      Giáp với  xứ  Bạch Sa Cao Động thuộc địa phận làng Thai Dương Hạ, lấy bờ  sông  

làm giới hạn.  

      2. Phân loại: Đến thời Minh Mạng, s ố  “ruộng nước các sở sáo, các sở nghề hớn,  

xứ  Vịnh Xưởng, cộng 99 sở ”, gồm 86 s ở sáo, 12 sở nghề hớn và s ở Vịnh Xưởng, với tổng  

ngạch thuế 609 quan/năm, phân thành các hạng cụ thể như sau:  

      - 86 sở sáo: 3 sở hạng nhất, 10 s ở hạng hai và 73 s ở hạng ba.  

      -  12 sở nghề hớn: 2 s ở hạng nhất, 4 s ở hạng hai và 6 s ở hạng ba.  

      - Sở Vịnh Xưởng.  

      Riêng  các sở  sáo  hạng  3,  Châu  bộ  liệt  kê  56  sở,  mức  thuế  mỗi  sở  hằng  năm  là  4  

quan. Cũng do hiện tượng bồi lắng của đầm phá mà đã có tới  12 sở  sáo được chiết trừ  

ngạch thuế bởi nước cạn, không trưng khẩn được.  

      Cuối bản  Châu Bộ  thời Minh Mạng  là văn bản chứng thực ranh giới của lý trưởng  

các làng xã cận kề  (giấy hiệp phù nhận giới). Căn cứ vào đây, có thể thấy được phác đồ  

quản lý, khai thác mặt nước phá Tam Giang và sông Hương của làng:  

      1.  Làng  Bình  Trị,  tổng  Kế  Mỹ ,  huyện  Hương  Trà  (Lý  trưởng  Đỗ  Viết  Trách,  

Hương mục Hoàng Trọng Diêu).  

      2.  Làng Vân Quật Đông, Vân Quật Thượng (hai giáp), tổng Vĩ Dã, huyện Hương  

Trà (Lý trưởng Phan Văn Chiêu, Lý trưởng Lê Văn Cưu).  

      3.  Ấp Thuỷ Điền Thượng, tổng Phước An, huyện Quảng Điền (Lý trưởn Nguyễn  

Văn Ứng, Dịch mục Lê Văn Tính).  

      4.  Ấp  Hà  Úc,  tổng  Diêm  Trường,  huyện  Phú  Vang  (Lý  trưởng  Phạm  Văn  Ngạn,  

Dịch mục Huỳnh Văn Vinh).  

      5.  Ấp Trừng Hà, tổng Mậu Tài, huyện Phú Vang (Lý trưởng Dũ Đức Lâm, Hương  

mục Lê Văn Nội, Dũ Đức Đoan).  

      6.  Làng Hà Trung, tổng Diêm Trường, huyện Phú Vang (Lý trưởng Mai Văn Lợi,  

Thủ bộ Nguy ễn Văn Tài, Dịch mục Mai Văn Tài).  

      7.  Làng Dương Lăng Thượng Hạ hai giáp, tổng Kim  Long, huyện Hương Trà (Lý  

trưởng Phan Văn Pháp, Hương mục Phan Văn Mạt).  

      8.  Ấp Thạch Hàn, tổng Kim  Long, huyện Hương Trà (Lý trưởng Nguyễn Văn Lễ,  

Dịch mục Phan Văn Thanh).  

      9.  Làng Thanh Lam, tổng Dã Lê, huyện Phú Vang (Lý trưởng Lê  Văn Trực, Dịch  

mục Nguyễn Văn Điền).  

      10. Làng An Truyền, tổng Vĩ Dã, huyện Hương Trà (Lý trưởng Hồ Đắc Đức, Dịch  

mục Hồ Văn Cương).  

      11. Làng Triều Thuỷ , tổng Vĩ Dã, huyện Hương Trà (Lý trưởng Phan Hữu Trung).  

      12. Làng  Xuân  Ổ,  tổng  Kim  Long,  huyện  Hương  Trà  (Lý  trưởng  Phan  Trương  

Hoan).  

      13. Làng Thai Dương Thượng, tổng Kế Mỹ , huyện Hương Trà (Lý trưởng Nguyễn  

Văn Thanh, Dịch mục Dũ Văn Vay).  

      14. Làng Thai Dương Hạ, tổng Kế Mỹ , Hương Trà (Lý trưởng Dũ Văn Mong).  

      4. Phương thức quản lý  

      Từ  các nguồn tư  liệu  phân  tích  ở trên,  có  thể  có  được  một  cái nhìn tổng  quan  về  

phương thức quản lý vùng mặt nước sông Hương và phá Tam Giang của các cộng đồng  

làng xã, của nhà nước phong kiến Nguyễn.  

      4.1. Danh mục thuế sông nước do nhà nước trực tiếp qu ản lý  

      Ở vùng đất tựa núi sát biển, lại có hệ đầm phá Tam Giang - Cầu Hai làm vùng đệm, nơi  

hội tụ trung chuyển của cả một hệ thống sông ngòi dày đặc trước khi đổ ra biển, từ buổi đầu  

của lịch sử vùng đất, thuế sông nước đã sớm trở thành một nguồn thu quan trọng ở xứ Thuận  

Hoá, xứ Đàng Trong (Vô danh thị, 1961; Lê Quí Đôn, 1977). Về sau,  “Sông ngòi trong phủ  

hạt chằng chịt như mắc cửi. Chỉ k ể những con sông lớn thì có các sông như sông Hương,  

sông  Bồ,  sông  Lợi  Nông,  sông  Hưng  Bình, phá  Tam  Giang, phá  Hà  Trung”  (QSQ  triều  

Nguy ễn, 2003: 1417). Đến thời Đồng Khánh, biểu thuế cả năm của các sở thuế có liên quan  

tới vùng sông nước Thừa Thiên được qui định cụ thể ở các đầm: An Truyền, Thanh Lam, Hà  

Trung, Bác Vọng, Lai Hà, An Xuân, La Bích là 2935 quan 5 tiền (QSQ triều Nguyễn, 2003:  

1416). Đối chiếu với danh mục các đầm trong vùng, chúng ta có thể có một danh mục đầy đủ  

gồm 14 đầm: Đầm Tô Đà, Hậu (Sam), Mỹ Á, Nghi Giang, Võng, Giang Sâm, An Gia (QSQ  

triều Nguyễn, 1961: 69-71).  

      4.2. Vùng sông nước do các làng xã quản lý  

      Thông thường, quyền s ở hữu của cộng đồng làng xã đối với đồng ruộng hay vùng  

sông nước, về  cơ bản, gắn liền với công lao khai phá của các vị thuỷ tổ khai canh. Đặc  

biệt,  quá trình  đó  đã  được nhà  nước phong  kiến  cổ  suý bằng  nhiều  phương  thức  (chủ  

trương, hỗ trợ phương tiện vật chất, tài chính, thuế ưu đãi...) và nhanh chóng có sự thừa  

nhận chính thức bằng văn bản (s ắc phong, cương giới).  

      Đồng thời, thực tế cũng tồn tại nhiều hiện tượng diễn tiến theo hướng hoàn toàn chủ  

động từ phía các làng xã, sâu xa, nhằm thiêng hoá, lịch sử hoá, cụ thể hoá công lao khai  

phá đó của tiền nhân, nối kết và gắn liền làng xã cùng đất nước. Giai thoại liên quan tới  

miếu thờ Đông Nam Sát Hải Lang Lại Nhị đại Tướng quân từ thời Gia Long của các làng  

xã thường gắn liền hiện tượng  “địa phương hoá”  cốt chuyện để nhấn mạnh đến tính đặc  

thù của cộng đồng. Chính vì vậy mới dẫn tới hiện tượng các làng xã bị  “khai thiếu” niên  

đại vốn có bởi sự gắn kết máy móc lịch sử làng xã và đất nước,  “lịch sử hoá” địa phương  

thông qua sự kiện các bậc thuỷ tổ di cư vào nam theo Đoan Quận công năm Mậu Ngọ  

(1558), bởi từ năm 1553, xã thôn đó đã được ghi nhận trong Ô châu cận lục.   

      Cho dù còn thiếu nhiều nguồn tư liệu thành văn đáng tin cậy trong việc làm rõ thân  

thế  của nhân vật Bà Tơ nhưng rõ ràng, đó là kết quả đặc biệt, dấu mốc khẳng định quyền  

khai thác mặt nước của làng Bác Vọng. Tất cả đều được biểu hiện cụ thể, sinh động qua  

thiết chế miếu thờ, lễ nghi thờ phụng, lễ hội cầu ngư tôn vinh, hệ thống giai thoại truyền  

khẩu. Do vậy, cũng không ngạc nhiên với trường hợp Bà Tơ thứ hai tương tự, ở vùng An  

Mô (Ái Tử, Quảng Trị) bởi sự phổ  quát của quá trình lịch sử hoá. Thái độ  “thiêng hoá”  

một cách cực đoan như ở An Mô cần được xem xét thấu đáo, bởi từ thời phong kiến, triều  

đình từng có chỉ  dụ khuyến cáo rộng khắp. Một văn bản năm Ðồng Khánh II (1887) nêu  

rõ:  "Các xã giáp  Bác  Vọng,  An  Truyền và  Thanh  Lam đệ  đơn khiếu nại. Có nơi trình  

trước kia có công dẹp gi ặc, mong được ban ân chuẩn cho miễn đấu giá để xã dân tiếp t ục  

được lãnh trưng; nơi thì trình thời tiền triều ban thưởng cho công tòng giá, nên xin được  

lãnh trưng...." (QSQ triều Nguyễn, 2005: III: 70).  

      Mặc dù không được các tài liệu đề  cập một cách có hệ thống nhưng từ nhiều nguồn  

tản mác khác nhau, chúng tôi cũng nhận ra được sự xác định một cách tương đối quyền  

khai thác mặt nước của một s ố cộng đồng làng xã, như trường hợp các làng ven biển đối  

với vùng sông nước. Mục Phong tục, huyện Phong Điền có nói:  “Năm xã ấp  ở ven biển  

là Trung Đồng, Mỹ  Hoà, An Lộc, Cương Gián Đông, Cương Gián Tây ở  trên vùng cát  

trắng, không có ruộng đất, chỉ  có nghề xuống biển đánh cá mà thôi. Dân ấp Hoà Xuân  

thì ruộng đất chẳng được là bao, cũng chỉ ngồi thuyền lênh đênh trên sông nước đánh cá  

kiếm  sống...”  (QSQ  triều  Nguyễn,  2003:  1428- 1429).  Tương  tự  là trường  hợp  làng  An  

Bằng (Vinh An, Phú Vang), đối với quyền đánh bắt ven bờ biển suốt một dải dài từ  cửa  

Thuận An đến Tư Hiền (Lê  Văn Thuyên, Lê Nguyễn Lưu, Huỳnh Đình Kết, 2008:  242- 

245).  

      4.2.1. Các làng ngư trực tiếp qu ản lý  

      Có thể phát xuất từ nhiều nguồn gốc khác nhau (nông dân mất ruộng, xiêu tán, từ  

các đoàn thuỷ binh...) và khó xác định thời điểm hình thành nhưng đến cuối thời Nguyễn,  

chỉ riêng huyện Hương Thuỷ đã có 5 tổng, 57  xã thôn  ấp giáp mạn, trong đó tổng Võng  

Nhi có 16 thôn  ấp giáp mạn và được ghi nhận thêm là  “đều ở  trên mặt nước, không có  

đất đai”:   

      1. thôn Quảng Tế.                                    10. thôn Xuân Hồi  

      2. thôn Trọng Đức.                                   11. thôn Chính Quảng  

      3. giáp Thượng thôn Miêu Nha.                        12. thôn Nghĩa Quán  

      4. giáp Trung thôn Miêu Nha.                         13. ấp Tân Thuỷ  

      5. giáp Đông thôn Miêu Nha.                          14. thôn An  

      6. giáp Hạ thôn Miêu Nha                             15. thôn An Thượng  

      7. thôn Trung An                                     16. thôn Kinh Dân   

      8. mạn Giang Hồ  

      9. thôn Phụ Quảng (QSQ triều Nguyễn, 2003: 1422- 1423).  

      Một khảo sát từ năm 1982-1983 đã cung cấp một tài liệu rất quan trọng: chính thức  

hành chính hoá tổng Võng Nhi thời Tự Đức, gắn liền với một nhân vật xuất thân ngư dân,  

Tiến sĩ Hoàng Hữu Thường (Nguyễn Văn Tiến, 1983).  

      Bên cạnh đó, nhiều cộng đồng ngư nghiệp có lịch sử hình thành rõ ràng từ trước, gốc  

nông nghiệp, như Bác Vọng, Phong Lai, vẫn tiếp tục khai phá mặt nước trong vùng. Vấn đề  

cương giới được xác định rõ ràng và thường ít nảy sinh mâu thuẩn bởi khoảng cách kinh tế -  

xã hội của hai cộn đồng ngư dân - nông dân. Về sau, vùng đầm phá bị bồi lắng, cùng sự bùng  

nổ dân số, nhu cầu ruộng đất canh tác..., các làng xã nông nghiệp lại tiếp tục khai thác vùng  

bưng biền sình lầy, chua mặn. Ruộng đất tế tự chung của làng Phong Lai (xứ  Thất tộc), hay  

các làng thuộc tổng Khuông Phò... ra đời trong bối cảnh ấy.   

       Điều  cần  lưu  ý  là  ở  các  khu  vực  này,  phương  thức đánh bắt  thuỷ hải sản  “truyền  

thống” thường giản đơn, nặng tính thủ công. Phạm vi khai thác lớn chủ yếu vẫn là các hình  

thức trộ chuôm, nò sáo, trên nguyên tắc tôn trọng và dựa vào tự nhiên. Còn lại các hình thức  

khai thác khác như câu, cào, bủa lưới, dũi... vẫn được xem là  “tiểu nghệ ”. Đó là chưa kể đến  

vốn tri thức bản địa của các cộng đồng ngư dân trong lịch thời vụ , công cụ , phương tiện đánh  

bắt.  

       4.2.2. Vùng sông nước thuộc quyền quản lý của làng Thuỷ  Tú  

       Theo qui chế  ao đầm thời Nguyễn, các sở đó thuộc quyền quản lý của chính quyền  

phủ , huyện, giao đến tận xã. Tuỳ từng trường hợp ao đầm, gắn liền với lịch sử  làng xã cụ  

thể, mà nhà nước áp dụng theo hình thức cho lĩnh trưng hay  tiến hành tổ  chức đấu giá,  

thường niên.  

       Riêng đối với các sở sáo, sở nghề hớn của Thuỷ  Tú, làng được quyền tổ  chức đấu  

giá thường niên và các cộng đồng ngư dân trong vùng được tự do tham gia ở  chính từng  

khu vực cụ thể. Sau khi niêm yết danh mục, các đối tượng trúng thầu được quyền khai  

thác và nộp thuế. Đội tuần đinh  của làng được tổ  chức theo phiên, định lệ thu thuế mỗi  

năm hai kỳ .  

       5. Vấn đề  đặt ra  

       5.1.  Phác đồ:  Từ những thông tin  như  vậy,  có thể  tạm  phác hoạ bức  tranh  xác  định  

quyền khai thác mặt nước vùng sông Hương và phá Tam Giang  

      5.2. Nhận xét:  

      Từ thái độ  cực đoan miệt thị  “Kẻ Nốôc”, ngư dân - ngư nghiệp và vùng sông nước  

nói chung, kinh tế hàng hoá mở ra giúp cho thuỷ sản lên ngôi, đã góp phần làm thay đổi  

quan niệm cố hữu đó, thậm chí còn chuyển sang thái cực khác: ồ  ạt phát triển nuôi trồng,  

đánh  bắt thuỷ  hải sản  đến  mức  lạm  dụng. Tuy  nhiên,  điều  đáng  bàn  là trong quá  trình  

chuyển đổi đó, việc điều tra, khảo sát lịch sử vấn đề, vấn đề tri thức bản địa, phương thức  

quản  lý truyền  thống của  các  cộng  đồng trong vùngv.v...  chưa  được  quan  tâm  xem  xét  

nghiêm túc.  

      Khi tìm hiểu về hương ước lệ làng vùng Bình - Trị  - Thiên, chúng tôi nhận thấy nếu  

như từ thời thực dân, phong kiến trở về trước, làng xã là thành trì mà nhà nước luôn tìm  

cách hướng đến, kiểm soát... thì về sau, vấn đề làng xã lại như tồn tại nhiều khoảng trống  

(Nguyễn Hữu Thông, Trần Đình Hằng, Lê Anh Tuấn, 2007). Kế thừa có chọn lọc những  

điểm  phù  hợp  và điểm  quan trọng  cần  chú ý  là  không  gian  làng  xã  hiện  nay  hầu như  

không còn đảm bảo như vốn dĩ trước đây bởi sự mở rộng của giao thương, hệ sinh thái tự  

nhiên. Vùng thượng nguồn phá Tam Giang hiện nay không thể chỉ được xem xét giới hạn  

trong  địa giới  hành  chính  của  một  làng,  một  xã  hay vài  xã  trong vùng,  mà  quan trọng  

hơn, phải được đặt trong bối cảnh rộng lớn hơn, dụ như nạn phá rừng đầu nguồn và vấn  

đề  lũ lụt,  ảnh hưởng đến các nguồn tài nguyên phía hạ  lưu, vấn đề sinh kế trong bối cảnh  

thay đổi khí hậu toàn cầu được đặt ra bức bách hơn, tương tự  là tác động lâu dài của đập  

Cửa Lác về mặt sinh thái, chủng loài động thực vật ...  

      Kết quả khảo sát ở Phong Lai cho thấy một sự chuyển dịch cán cân quan hệ rõ nét trên  

nhiều phương diện (kinh tế, xã hội) giữa hai cộng đồng nông  - ngư trên cùng một địa bàn,  

thông qua những biểu hiện cụ thể. Từ một mối tương quan tổng thể bền vững của cơ cấu Con  

cá - Rong (của đầm phá/ngư dân) với cây Thuốc lá, Gạo, Khoai (của đồng ruộng/nông dân),  

nhanh chóng có sự biến đổi. Ngày trước, lúa gạo cao giá thì các nhu cầu khác, chỉ là thứ yếu.  

Ngư dân lao đao là vì vậy, đặc biệt lại thêm tâm lý bị miệt thị. Cho đến khi thủy s ản lên ngôi  

và thuốc lá mất đi vai trò thì hoạt động kinh tế của người dân có sự điều chỉnh đáng kể, đặc  

biệt là xu thế hướng ra đầm phá của người nông dân. Cây RONG, trong bối cảnh đó, cũng  

mang sứ mạng mới: từ phân bón cho thuốc lá, trở thành thức ăn cho cá - phương thức, mục  

đích khai thác và sử  dụng đã có sự thay đổi. Đó là chưa kể đến sự  lạm dụng thái quá trên  

nhiều phương diện: nuôi trồng (cả về diện tích lẫn chủng loại tôm, cá; các nguồn thức ăn...),  

công cụ đánh bắt mang tính huỷ  diệt (xung điện, lưới quét, các dàn cào lươn bằng thuyền  

máy...), làm cho nguồn nước ở khu vực này bị  ô nhiễm trầm trọng, diện tích mặt nước bị  

chiếm cứ đến mức dày đặc, khó có thể đi lại bằng ghe thuyền, ngăn trở cả dòng chảy.  

       Ở các cộng đồng Hà Đồ, Hà Lạc... ven bờ phá Tam Giang, hiện cũng gặp nhiều vấn  

nạn tương tự, vượt ra khỏi khả năng giải quyết, điều tiết của từng làng xã. Riêng Thuỷ Tú  

thì số phận ngôi làng có phần nghiệt ngã hơn bởi họ hoàn toàn không có ruộng đất nông  

nghiệp, cư dân không sinh sống trên một nền tảng nghề nghiệp căn bản nào. Có thể nói là  

kể từ sau năm 1975 và kéo dài cho tới những năm 1980, trong chương trình hợp tác hoá,  

hầu như mọi quyền lợi về khai thác mặt nước của làng đều bị thu hồi và bù lại, họ  cũng  

được phân phối một quĩ ru ộng đất từ nguồn s ống căn bản của các làng xã nông nghiệp lân  

cận.  

       Cho đến hiện nay, Thuỷ Tú chỉ  còn lại thực sự  là một làng nhỏ ở ngã ba Sình, chịu sự  

phân hoá nghiệt ngã, mạnh mẽ  của quá trình đô thị hoá từ bối cảnh một ngôi làng ven đô.  

Truyền thống gần như bị đứt đoạn, gói gọn lại trong hai tấm bản đồ chi tiết và hai bản châu  

bộ về quyền khai thác mặt nước, trở nên thuần tuý là một hiện vật bảo bối chứa đựng đầy nỗi  

niềm hoài vọng của cả một cộng đồng luôn phải trở trăn trong cuộc mưu sinh thời hiện đại.  

       Phát triển bền  vững tất yếu phải biết  kế  thừa  có chọn  lọc  một  cách hợp  lý.  Lịch sử  

nghiên cứu vấn đề và khảo sát thực trạng trên nhiều phương diện, khả năng dự báov.v... cần  

được đặc biệt chú trọng đầu tư trong việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu thiết yếu về vùng  

sinh thái nhân văn sông Hương - phá Tam Giang, trên nguyên tắc tôn trọng và kế thừa biện  

chứng những gì thuộc về  di sản. Có lẽ  chỉ với cách đặt vấn đề và thái độ, phương pháp tiếp  

cận như vậy thì việc giải quyết các vấn đề kinh tế  - xã hội ở vùng sinh thái sông nước đặc  

biệt quan trọng này mới có hướng triển khai một cách khả dĩ.  

                                                                             T.Đ.H  

                                                                  (trích từ  Thông tin Khoa học,   

                                                       Phân viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam tại Huế,   

                                                                 số tháng 3/2008, trang 23-44)  

Tài liệu tham khảo  

1.   Cadière,   Léopold.,   (1906),  “Le  mur   de   Dông-hoi:   étude   sur   l'établissement   des   Nguyên   en  

     Cochinchine” (Bức tường Đồng Hới: Nghiên cứu về quá trình dựng nghiệp của họ Nguy ễn xứ Đàng  

     Trong), Bulletin de l''Ecole francaise d''Extrême-Orient (B.E.F.E.O), tập 6, số  1 -  2, các trang 87  -  

     254.  

2.   Chapuis. A. (1932) “Les lieux de culte du village de Bac- Vong-Dong” (Những nơi thờ cúng ở làng  

     Bác Vọng Đông), Bulletin des Amis du Vieux Hue (B.A.V.H), số 4: 371 - 410.  

3.   Chapuis A. (1937), "La maison annamite au point de vue religieuse" (Ngôi nhà của người An Nam  

     dưới góc nhìn tôn giáo), B.A.V.H, số  1, các trang 1 - 50.  

4.   Cục lưu trữ nhà nước, Ðại học Huế, Trung tâm nghiên cứu Việt Nam và Giao lưu văn hoá (1998),  

     Mục lục châu bản triều Nguyễn, tập II: năm Minh Mệnh 6 (1825) và 7 (1826), H.: Nxb. Văn hoá.  

5.   Cục thống kê Quảng Điền (2001), Niên giám thống kê huyện Quảng Điền năm 2000, Cục Thống kê  

     Quảng Điền Xb.  

6.   Hoàng Thị Ái Hoa (2005), “Trống Đá - Miếu Bà Giàng và lệ thành đinh ở làng hưng Nhơn (Hải Hoà,  

     Hải Lăng, Quảng Trị)”, trong Thông tin Khoa học, Huế: Phân Viện Nghiên cứu Văn hóa Thông tin  

     t ại Huế, số tháng 3: 94 - 104.   

7.   Huỳnh Đình Kết, Văn Đình Triền, Trần Đình Tối (1999), Địa chí văn hóa xã Quảng Thái, Huế: Nxb.  

     Thuận Hóa.  

8.   Lê Đình Hùng (2005), “Dấu ấn nữ thần trên bước đường Nam tiến của Tiên chúa Nguyễn Hoàng”,  Thông  

     tin Khoa học, Huế: Phân Viện NC VHTT tại Huế, số tháng 9: 36 - 45.  

9.   Lê Nguyễn Lưu (1995), “Sự tích miếu Bà Tơ ở làng Bác Vọng Đông và các lễ hội liên quan”, trong  

     Nhiều tác giả  (1995),  Từ  Huế … đến Quảng: Huế  - đẹp thơ, ngàn năm di s ản, Đà Nẵng: Nxb. Đà  

     Nẵng: 103 -  109.  

10.  Lê Quý Đôn (1977)  Toàn tập , tập I, Ph ủ biên tạp l ục, Hà Nội: Nxb.KHXH.  

11.  Lê Văn Thuyên, Lê Nguyễn Lưu, Huỳnh Đình Kết (2008),  Văn bản Hán Nôm làng xã vùng Huế,  

     Huế.: Nxb. Thuận Hoá.  

12.  Nguy ễn Hữu Thông, Trần Đình Hằng, Lê Anh Tuấn (2007), Mạch sống của hương ước trong làng  

     Việt Trung bộ: dẫn liệu từ các làng ở Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên, Huế: Nxb. Thuận Hóa.  

13.  Nguy ễn Thế Anh (2005), “Thiên Y A Na hay sự tiếp nh ận nữ thần Po Nagar của các triều đại Nho  

     giáo Việt Nam ”, T/c Xưa và Nay , số 4 (233): 29 - 33.  

14.  Nguy ễn Thị Tâm Hạnh (2006), “Ghi chép từ  Cồn Mệ  ở  làng Phong Lai (Quảng Thái, Quảng Điền,  

     Thừa Thiên Huế)”, trong  Thông tin Khoa học, Huế: Phân Viện Nghiên cứu Văn hóa Thông tin t ại  

     Huế, số tháng 9.  

15.  Nguy ễn Văn Tiến (19 83), Cư dân vạn đò sông Hương, Huế.: Trường Đại học Tổng hợp Huế, Luận  

     văn tốt nghiệp khoa Lịch sử.  

16.  Nội Các triều Nguyễn (1993), Khâm đ ịnh Đại Nam hội điển sự lệ, Huế.: Nxb. Thuận Hoá.  

17.  QSQ triều Nguyễn (1961), Đại Nam nhất thống chí-  Thừa Thiên phủ, t ập Thượng, S.: Nha Văn hoá,  

     Bộ Quốc gia Giáo dục Xb.  

18.  QSQ triều Nguyễn (1962), Đại Nam thực lục, T ập I. Tiền biên, H.: Nxb. Viện Sử học.  

19.  QSQ triều Nguyễn (1963 -  1978), Ðại Nam thực lục, Chính biên, H.:Nxb. KHXH.  

20.  QSQ triều Nguyễn (1997), Ðại Nam liệt truyện, tập I, Tiền biên, Huế: Nxb. Thuận Hóa.  

21.  QSQ triều Nguyễn (1997), Đại Nam nhất thống chí, Huế: Nxb. Thuận Hóa.  

22.  QSQ triều Nguyễn (2003), Đồng Khánh địa dư chí, H.: Hội Sử học Việt Nam, Viện Viễn Đông Bác  

     Cổ Pháp, Trường Cao học Thực hành Pháp - Nxb. Th ế giới.  

23.  QSQ triều Nguyễn (2005), Khâm đ ịnh Ðại Nam hội điển sự lệ tục biên, H.: Nxb. Giáo dục.  

24.  T ạ Chí Đại Trường (2006),  Thần người và đất Việt, H.: Nxb. VHTT.  

25.  Li Tana (2001), "Xứ  Đàng Trong thế kỷ  XVII và XVIII. Một mô hình khác của Việt Nam", trong  

      Nhiều tác giả (2001), Nh ững vấn đề lịch sử  Việt Nam , H.: Nxb. Trẻ - T/c Xưa&Nay: 185 - 200.  

26.  Tôn Thất Bình (2003), Hu ế - lễ hội dân gian, Huế: Nxb. Thuận Hoá (In lần II. Tác phẩm được giải  

      thưởng của Hội văn nghệ dân gian Việt Nam năm 1996).  

27.  Trần Đại Vinh (1992),  Vu Lai - Lai Trung chí lược, tập kh ảo cứu, bản lưu t ại làng Lai Trung.  

28.  Trần Đại Vinh (1995), Tín ngưỡng dân gian Huế, Huế: Nxb. Thuận Hoá.  

29.  Trần Đình Hằng (2004), "Sự  tích miếu Bà Tơ và lễ  hội cầu ngư  ở  làng Bác  Vọng Đông", trong  

      Thông báo văn hóa dân gian, Viện Nghiên cứu Văn hóa: Nxb. Khoa học Xã hội.   

30.  Trần Đình Hằng (2006), "Làng Phong Lai: Sự  ứng xử  đa t ình huống", trong Viện Nghiên cứu Văn  

      hóa (2006),  Thông báo Văn hoá Dân gian, 2005, H.: Nxb. KHXH.  

31.  Trần Ðình Hằng (2006b), “The vitality of a village without farming land in central Vietnam: the  

      pottery  village  of  Phuoc  Tich  (Phong  Hoa  commune,  Phong  Dien  District,  Thua  Thien  Hue  

      Province)”,  tham   luận  t ại  hội  thảo   Going   with   the   Past:   Vietnamese   Traditional   Culture   in  

      Contemporary Sosiety,  Center  for  Vietnamese Philosophy,  Culture &  Sosiety, Temple  University  

      (Philadenphia, P.A, USA), 6-7Octobre.  

32.  Vô danh thị (1961), Ô châu cận lục, Dương Văn An nhuận sắc, t ập thành; Bùi Lương phiên dịch, Sài  

      Gòn: Văn hóa Á châu xuất bản.  

33.  Vô danh thị (2001), Ô châu cận lục, Huế: Nxb.Thuận Hoá (Trần Đại Vinh, Nguyễn Văn Phước tân  

      dịch, hiệu chú).  

  

Trích : làng xã truyền thống với việc Quản lý mặt nước vùng  đầm phá Tam Giang, sông Hương Trần Đình Hằng  

nếu quan tâm các bạn có thể đọc thêm Tiểu luận môn: SINH THÁI NHÂN VĂN  , Đoàn Hồng Nhung Lớp K54-KHMT